قارچ شاه صدف با نام علمی پلوروتوس ارینجی
قارچ شاه صدف که با نام علمی Pleurotus Eryngii شناخته می‌شود، یکی از گونه‌های محبوب و پرطرفدار قارچ‌های خوراکی است. این قارچ با ساقه ضخیم، کلاهک گوشتی و رنگ قهوه‌ای عسلی، در خانواده قارچ‌های صدفی قرار دارد و در بسیاری از نقاط جهان از جمله ایران، در طبیعت و محیط‌های پرورشی یافت می‌شود.
ویژگی‌های قارچ شاه صدف
قارچ شاه صدف یک همزیست اختیاری است که در طبیعت بر روی ریشه گیاهانی مانند Eryngium و Heracleum رشد می‌کند. این قارچ به دلیل طعم بی‌نظیر، بافت سفت و محکم، و ارزش غذایی بالا، محبوبیت زیادی در کشورهای اروپایی، آسیایی، استرالیا و آمریکا دارد و معمولاً به صورت تازه یا فرآوری‌شده (خشک یا کنسرو) به بازارهای جهانی عرضه می‌شود.
زیستگاه طبیعی و پراکنش در ایران
قارچ شاه صدف در ایران در مناطقی مانند طالقان، جاده چالوس، استان کردستان، و کهگیلویه و بویراحمد یافت می‌شود. در برخی مناطق، این قارچ به نام‌های محلی مانند "کماگوش" شناخته شده و در فصل پاییز از جنگل‌ها و کوه‌ها برداشت می‌شود.
خواص و کاربردهای قارچ شاه صدف
این قارچ به دلیل طعم عالی و خواص بی‌نظیر خود در صنایع غذایی و آشپزی جایگاه ویژه‌ای دارد. از جمله خواص آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ارزش غذایی بالا: منبعی غنی از پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی.
- کمک به کاهش کلسترول: به دلیل محتوای کم‌چربی و ترکیبات فیبری.
- طعم دلپذیر: که آن را برای تهیه انواع غذاها مناسب می‌کند.
پرورش قارچ شاه صدف
پرورش این قارچ از سال 1993 در کشورهای چین، تایوان، و ژاپن به‌صورت صنعتی آغاز شد. در ایران نیز در سال‌های اخیر کشت صنعتی قارچ شاه صدف رواج یافته است. برای پرورش این قارچ معمولاً از بسترهای خاصی استفاده می‌شود که شامل ترکیبی از خاک اره، سبوس برنج، و مواد آلی است.
مراحل پرورش قارچ شاه صدف:
- آماده‌سازی بستر: مخلوط خاک اره (40 درصد) و سبوس برنج به‌همراه رطوبت‌زنی.
- استریل‌سازی: بستر در کیسه‌ها یا بطری‌های مقاوم به حرارت قرار گرفته و در دستگاه اتوکلاو استریل می‌شود.
- تلقیح بذر: بذر قارچ در محیط استریل به بستر اضافه می‌شود.
- انکوباسیون: بستر در دمای 18.5 تا 20.5 درجه سانتی‌گراد به مدت 6 هفته نگهداری می‌شود.
- خراش‌دهی: مشابه فرآیند "رافلینگ" در کشت قارچ دکمه‌ای، برای افزایش عملکرد محصول.
- تشکیل پریموردیا: در این مرحله، رطوبت محیط باید 85 تا 95 درصد باشد و 8 ساعت نور روزانه تأمین شود.
- برداشت: قارچ‌ها در روزهای 61 تا 65 قابل برداشت بوده و سپس بسته‌بندی و به بازار عرضه می‌شوند.
نکات مهم در پرورش قارچ شاه صدف:
- استفاده از اتوکلاو: بهترین روش برای استریل‌سازی بستر.
- بذر مناسب: بذرهایی که بر روی تکه‌های چوب رشد کرده‌اند، عملکرد بهتری دارند.
- رطوبت و تهویه: حفظ تعادل رطوبت و جریان هوای مناسب برای رشد قارچ ضروری است.
بازار و صادرات قارچ شاه صدف
این قارچ به دلیل کیفیت بالا و تقاضای جهانی، یکی از محصولات مناسب برای صادرات محسوب می‌شود. تولیدکنندگان ایرانی می‌توانند با بسته‌بندی مناسب (خشک یا کنسرو) سهم بیشتری از بازار جهانی را به خود اختصاص دهند.
جمع‌بندی
قارچ شاه صدف با خواص منحصربه‌فرد، طعم دلپذیر، و کاربردهای گسترده در آشپزی و صنایع غذایی، یکی از قارچ‌های ارزشمند است. با توجه به قابلیت پرورش صنعتی این قارچ در ایران، تولیدکنندگان می‌توانند از فرصت‌های موجود برای توسعه بازارهای داخلی و خارجی استفاده کنند.